Fonolojik Farkındalık
Çocuklarda, işitsel dikkat becerisi ile paralel olarak süreç içinde gelişim göstermesi beklenen bir beceridir. Birey duyduğu sesleri, sözcükten bağımsız olarak ayırt edebilir ve hecelerine ayırabilir. Bu farkındalık bilinçli bir konuşma, okuma ve anlamayı da beraberinde getirir.
Okuma-yazmayı söken her çocuğun maalesef “Fonolojik (sesbilgisel) farkındalığı vardır.” diyemeyiz.
Bunu diyebilmek için çocuğun sözcükleri:
- Meydana getiren sesleri duyduğu sırada ayrıştırabilmesi
- Doğru telaffuz edebilmesi
- Hecelerine doğru bir şekilde ayırabilmesi
- Her bir sesi ifade ederek kodlayabilmesi (k-a-l-e-m) gerekmektedir.
Okuma-yazma öğretimi sırasında henüz bu farkındalığı tam kazanmamış olan çocuklar, bazı sözcükleri ezbere okumaya çalışabilir ya da anlamlı bir okumaya henüz geçmemiş olabilir. Bu
Her konuda olduğu gibi bu konuda da çocukların doğru bir yönlendirme ve zamana ihtiyaçları vardır.
- Uyak ve ses tekrarı içeren şiirler, maniler, tekerlemeler okumak/dinlemek faydalı olacaktır.
- Görseli ya da videosu verilmeyen ortam ya da canlı sesleri dinletilerek, çocuktan bu seslerin nereye ya da neye ait olduğunu bilmesi istenebilir. (Örn; şelale sesi, kafedeki ortam sesi ya da hayvan sesleri…)
- Okuma-yazma öğretimi esnasında, ses ve heceler birleştirilerek ilerlenmeli ve aşama aşama gerçekleşmelidir.
- Ezbere okuma yapmaya çalışan çocuklarda; kelimenin tamamı yerine, sırasıyla heceler açılarak okuma çalışması yaptırılmalıdır.
- Nesnelerin adları söylendikten sonra baştaki, sondaki, ortadaki (sesler) harfler çocuğa sorulabilir.
- Kelimelerin seslendirilmesinden sonra, ilk ya da son heceleri çocuğa sorulabilir.
Çocuğumuzun konuşmayı öğrendiği ilk yıllarda:
- Onunla bebek konuşması yapmamak (Ya şen ne kaday tatlışınnnn vb.)
- Eylemleri doğru sözcükleri ile ifade etmek (bıcı bıcı yerine duş almak, atta yerine dışarı çıkmak…) çok önemlidir.
Okul öncesi dönemde (0-6 yaş) çocukların birçoğu, bazı sözcükleri telaffuz etmekte zorlanabilir. Bu durum normaldir.
Çocuğu baskılamadan sözcüklerin doğru ifade edilişini göstermek yeterli olacaktır.
Fakat ilerleyen süreçlerde bu durum iyileşme göstermeden devam ediyorsa ve çocuk konuşurken hala bebek konuşması yapıyor ya da akranları veya yetişkinler söylediklerini anlamakta zorlanıyorsa bir uzmana danışmakta fayda vardır.
Sevgiler
Derya AMAÇ
